Przejdź do głównej treści

Nawigacja okruszkowa Nawigacja okruszkowa

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Ukrainistyka w Krakowie

Tablica pamięci B. Łepkiego, wmurowana w ścianę Instytutu Polonistyki UJ

Tablica pamięci B. Łepkiego,
wmurowana w ścianę Instytutu Polonistyki UJ

Początki krakowskich studiów ukrainistycznych sięgają przełomu XIX i XX wieku. Już wtedy na Uniwersytecie Jagiellońskim odbywały się pionierskie zajęcia z gramatyki porównawczej języka ukraińskiego i rosyjskiego. Z początkowym okresem prowadzonych w Krakowie badań nad językiem, literaturą i kulturą Ukraińców związane są nazwiska takich uczonych jak: Lucjan Malinowski, Józef Tretiak, Marian Zdziechowski, Tadeusz Stanisław Grabowski, Józef Gołąbek, Kyryło Studynskyj, Bohdan Łepkyj, Iwan Ziłynskyj, Tadeusz Lehr-Spławiński. Po II wojnie światowej ukrainistyczne badania językoznawcze na UJ prowadził przybyły ze Lwowa Jan Janów i jego uczniowie: Wiesław Witkowski, Leszek Schneider, Monika Didiakin-Leeming, Adam Wandas, Janusz Rieger.

Prof. Ryszard Łużny

Prof. Ryszard Łużny

W 1990 roku nestorzy współczesnej krakowskiej ukrainistyki, prof. Wiesław Witkowski, wybitny slawista zajmujący się historią języków wschodniosłowiańskich, oraz mający szczególne zasługi w tworzeniu krakowskiej specjalności ukrainistycznej prof. Ryszard Łużny, znakomity znawca dawnej literatury Słowian Wschodnich, wraz z innymi wykładowcami interesującymi się problematyką ukraińską: dr Bożeną Zinkiewicz-Tomanek, dr Eulalią Paplą, dr. Adamem Fałowskim i dr. Włodzimierzem Mokrym zorganizowali pierwsze zajęcia z zakresu filologii ukraińskiej. W Instytucie Filologii Wschodniosłowiańskiej UJ został powołany do życia Zakład Literatury Ukraińskiej, Zakład Języka Rosyjskiego przemianowano na Zakład Języków Wschodniosłowiańskich, w 1991 roku odbyły się pierwsze na UJ egzaminy wstępne na specjalność Filologia Ukraińska, a w 1994 roku utworzono Katedrę Ukrainistyki, w skład której weszli literaturoznawcy, językoznawcy i lektorzy języka ukraińskiego. Rozpoczął się nowy etap krakowskich studiów ukrainistycznych. (Początki studiów ukrainistycznych na UJ szerzej zostały opisane tutaj i tutaj).

Prof. Wiesław Witkowski

Prof. Wiesław Witkowski

Pierwszym Kierownikiem Katedry Ukrainistyki został prof. Wiesław Witkowski, literaturoznawców poprowadził prof. Ryszard Łużny. W następnych latach Katedrą kierowali: prof. Ryszard Łużny, historyk literatury prof. Włodzimierz Mokry, najdłużej zaś kierownikiem Katedry Ukrainistyki był prof. Adam Fałowski, międzynarodowej sławy rusycysta i ukrainista, zajmujący się zwłaszcza badaniami diachronicznymi. W roku akademickim 2014/2015 zastępowały go przez krótki czas dr hab. Agnieszka Korniejenko i dr hab. Katarzyna Jastrzębska, dyrektor IFW. Ze względów zdrowotnych prof. Adam Fałowski końcem 2015 roku przekazał kierowanie Katedrą dr hab. Agnieszce Korniejenko. Przez wiele lat matkowała ukrainistyce mająca szczególne miejsce w historii Katedry dr Bożena Zinkiewicz-Tomanek, badaczka współczesnego języka ukraińskiego i rosyjskiego, która przez wiele lat brała na swoje barki organizowanie procesu dydaktycznego, sprowadzanie specjalistów z Ukrainy, tworzenie bazy podręcznikowej, uzupełnianie księgozbioru i materiałów dydaktycznych.

dr Bożena Zinkiewicz-Tomanek odbiera Order Księżnej Olgi

dr Bożena Zinkiewicz-Tomanek
odbiera Order Księżnej Olgi

Od początku istnienia filologii ukraińskiej na UJ pracowali świetni wykładowcy z Ukrainy, a po ukończeniu studiów wspomagali kadrę jej najlepsi absolwenci i specjaliści z innych polskich ośrodków naukowych. Wśród tych, którzy ukończyli studia ukrainistyczne jest kilkunastu doktorów, w trakcie istnienia Katedry nadano stopień doktora habilitowanego trzem jej pracownikom, dwóch z nich jest dziś profesorami belwederskimi, kilku doktorów wkrótce będzie się ubiegać o habilitację. Kilku naszych wykładowców uhonorowano wyjątkowymi odznaczeniami, tytułami, nagrodami: dr Bożenę Zinkiewicz-Tomanek Orderem Księżnej Olgi oraz licznymi dyplomami i podziękowaniami ministerstw oświaty w Polsce i w Ukrainie; prof. Adama Fałowskiego tytułem doktora honoris causa Uniwersytetu im. J. Fedkowycza w Czerniowcach; dr Katarzynę Kotyńską Nagrodą Literacką Europy Środkowej „Angelus” dla tłumaczy.

Studia Ruthenica Cracoviensia

Studia Ruthenica Cracoviensia

Pracownicy Katedry Ukrainistyki są autorami licznych publikacji naukowych, w tym wielu monografii. Badania językoznawcze skupiają się na historii języka, leksykologi, leksykografii, etymologii, onomastyce, dialektologii, etnolingwistyce, historiografii językoznawstwa, kulturze języka, morfologii współczesnego języka ukraińskiego, językoznawstwie konfrontatywnym, glottodydaktyce. Prace z dziedziny literaturoznawstwa i kulturoznawstwa obejmują szeroki zakres czasowy (od piśmiennictwa średniowiecznego do literatury najnowszej) oraz szerokie spektrum problemów (m.in. obraz miasta i wsi w dziełach literackich oraz innych tekstach kultury, przełom XIX i XX w. w świetle teorii postkolonialnej, recepcja i rewizja paradygmatu „rozstrzelanego odrodzenia", funkcjonowanie dawnego piśmiennictwa w literaturze nowożytnej i współczesnej, poezja ukraińska XX wieku w ujęciu komparatystycznym, ukraińska sztuka przełomu wieków). W latach 1992 – 2000 we współpracy z Fundacją św. Włodzimierza były wydawane „Krakowskie Zeszyty Ukrainoznawcze". Od 2001 roku wychodzi seria Katedry Ukrainistyki Instytutu Filologii Wschodniosłowiańskiej UJ „Studia Ruthenica Cracoviensia”, której redaktorem jest prof. Adam Fałowski. Efektem pracy wykładowców katedry są również wydania służące celom dydaktycznym: podręczniki do gramatyki języka ukraińskiego i nauki języka ukraińskiego na różnych poziomach oraz słowniki. Katedra była organizatorem lub współorganizatorem wielu konferencji naukowych. Krakowscy ukrainiści biorą również aktywny udział w licznych konferencjach, sympozjach, kongresach, spotkaniach naukowych organizowanych w Ukrainie, Austrii, Czechach, Polsce, Rosji oraz na Węgrzech.

Prof. Agnieszka Korniejenko

Prof. Agnieszka Korniejenko

W trakcie swego istnienia krakowska ukrainistyka przeszła kilka istotnych zmian strukturalnych i programowych. Pierwszą z nich było odejście w 2003 roku prof. Włodzimierza Mokrego i kilku wykładowców do Instytutu Rosji i Europy Wschodniej, w którym utworzono studia ukrainoznawcze. Pion literaturoznawczy Katedry został odbudowany niemal od podstaw i odtąd przez długie lata prowadził go znakomity badacz literatury ukraińskiej związany z ośrodkami naukowymi w Równym i w Kijowie, prof. Jarosław Poliszczuk. Po jego wyjeździe do Kijowa historykami literatury kierowała dr hab. Agnieszka Korniejenko, absolwentka krakowskiej polonistyki, znana specjalistka od ukraińskiego modernizmu, publicystka i tłumaczka. Od roku akademickiego 2007/2008 zamiast jednolitych studiów magisterskich zostały wprowadzone dwustopniowe ukrainistyczne studia licencjackie i magisterskie. W roku akademickim 2010/2011 utworzono na ukrainistyce trzecią, translatologiczną, specjalizację, obok istniejących od początku specjalizacji językoznawczej i literaturoznawczej. W organizowaniu specjalizacji translatologicznej dr hab. Agnieszkę Korniejenko znacząco wsparła dr Katarzyna Kotyńska, literaturoznawczyni, świetna tłumaczka literatury ukraińskiej i białoruskiej. Ważne modyfikacje w programie studiów zostały wprowadzone w roku akademickim 2015/2016: obok języka ukraińskiego nasi lektorzy intensywnie uczą również języka rosyjskiego.

Katedra Ukrainistyki prowadząc w ramach umów międzyuczelnianych i programu Erasmus wymiany kadry naukowo-dydaktycznej i studentów współpracuje z innymi ośrodkami ukrainistycznymi: z Uniwersytetem im. J. Fedkowycza w Czerniowcach, Uniwersytetem Loranda Eötvösa w Budapeszcie, Uniwersytetem im. T. Masaryka w Brnie, Uniwersytem im. F. Palackiego w Ołomuńcu, Uniwersytetem Preszowskim i Uniwersytetem w Zagrzebiu [Czerniowce; Erasmus]. Studenci korzystają również ze stypendiów MEN na wyjazdy semestralne do Uniwersytetu im. T. Szewczenki w Kijowie [Kijów] i mogą studiować na innych polskich uczelniach w ramach Programu Mobilności Studentów i Doktorantów MOST [MOST].

Od roku akademickiego 2015/2016 obowiązuje umowa o powójnym dyplomowaniu zawarta między Uniwerstetem Jagiellońskim i Uniwersytetem im. J. Fedkowycza w Czerniowcach, dzięki której nasi studenci mogą oprócz dyplomu UJ otrzymać także dyplom ukończenia studiów drugiego stopnia o specjalności język ukraiński i literatura na uniwersytecie czerniowieckim [zob. Stypendia].

Od początku istnienia Katedry prężnie działa Koło Naukowe Ukrainistów UJ rozwijające pasje badawcze adeptów ukranistyki. Koło jest organizatorem i współorganizatorem wielu konferencji naukowych, projektów naukowo-badawczych, wyjazdów, wydarzeń kulturalnych, spotkań, promocji [Koło Naukowe Ukrainistów; archiwum wydarzeń].

Zestawiła Anna Budziak